Pink Floyd
Na twintig jaar komt Pink Floyd met een nieuwe cd. ‘The Endless River’ is een collage van oude opnamen, aaneengeregen met nieuwe gitaar- en drumpartijen. Ondanks die fragmentarische geschiedenis is het een bevlogen album.
Door Jan Vollaard
Wat weinigen voor mogelijk hadden gehouden wordt op 7 november werkelijkheid: er verschijnt een nieuw album van Pink Floyd. In de twintig jaar sinds The Division Bell werd op het creatieve vlak weinig vernomen van de progressieve rockband uit het Engelse Cambridge. Bassist Roger Waters, vervreemd van zijn eigen band sinds The Final Cut uit 1983, toerde de wereld rond met zijn live-extravaganza The Wall. De resterende bezetting van Pink Floyd noemde hij neerbuigend „The Muffins”. De strijdbijl werd eventjes begraven toen de vier bandleden in juli 2005 eenmalig bij elkaar kwamen voor een concert tijdens Live 8, ten bate van de charitatieve campagne Make Hunger History. Drie jaar later overleed toetsenman Rick Wright aan kanker en leek het afgelopen met Pink Floyd. Totdat gitarist Dave Gilmour stuitte op de tapes die in 1994 waren overgebleven na de opname van The Division Bell.
Lange tijd deed het gerucht de ronde dat er bij die sessies een schat aan restmateriaal was overgebleven, bij groepsimprovisaties die Gilmour, Wright en drummer Nick Mason hadden gehouden om nieuw materiaal te ontwikkelen. De muziek klonk ‘ambient’ en centreerde zich rond de piano- en synthesizerpartijen van Wright. In eerste instantie was het de bedoeling dat The Division Bell als dubbelalbum uit zou komen, met het instrumentale materiaal erbij. Dat gebeurde niet, maar een technicus stelde uit de tapes een compilatie samen die, wegens het rustgevende karakter van de muziek, The Big Spliff (de grote joint) werd gedoopt. De tapes bleven in de kluis.
Afgelopen juli verbrak Polly Samson, Gilmours echtgenote en de tekstschrijfster van recent Pink Floyd-materiaal, de stilte. „Pink Floyd album komt uit in oktober, gaat The Endless River heten”, twitterde zij. „Gebaseerd op 1994 sessies, is zwanenzang van Rick Wright en erg mooi.” Het 53 minuten lange album bevat vier ‘sections’ waarvan alleen de laatste, met zang van Gilmour en een tekst van Samson, niet volledig instrumentaal is. Het album is opgedeeld in achttien titels als Things left unsaid, The lost art of conversation en (het zangnummer) Louder than words. Het betreft een zorgvuldig in elkaar gepaste collage van oudere opnamen. Ook was er een tape waarop Wright het grote pijporgel van The Royal Albert Hall bespeelde bij een soundcheck in 1969. Als laatste actie speelden Mason en Gilmour nieuwe drum- en gitaarpartijen om het bestaande materiaal aan elkaar te rijgen.
Woonboot
The Endless River is een ode aan hun vriend Rick Wright en de laatste kans om Pink Floyd in deze combinatie aan het werk te horen, verklaarde Gilmour tijdens een persconferentie in Londen. Producers Youth, Phil Manzanera en Andy Jackson werkten onder meer op Gilmours woonboot Astoria in de Theems, waar ook The Division Bell grotendeels werd opgenomen. Het eindresultaat is nadrukkelijk anders dan The Big Spliff maar maakt in sommige gevallen wel gebruik van hetzelfde bronmateriaal. Het ambientkarakter is naar de achtergrond gedrongen om er een echte, vol klinkende Pink Floyd-plaat van te maken. De sessies duurden twee jaar, met forse denkpauzes tussendoor waarin Mason en Gilmour zich afvroegen of ze aan de hoge standaard van Pink Floyds vroegere materiaal konden voldoen.
Het Farfisa-orgel, de dromerige piano en later de synthesizerpartijen van Rick Wright werden belangrijke steunpilaren voor Pink Floyd na het vertrek van Syd Barrett, de zanger/gitarist die in de beginjaren zijn stempel als songschrijver op de band drukte. Barrett verliet de band in 1969 nadat overmatig gebruik van lsd hem paranoïde en voor muziek maken ongeschikt had gemaakt. Dave Gilmour, zijn oude vriend uit Cambridge, verving hem bij Pink Floyd en produceerde twee soloalbums waarmee Barrett een lange periode van kluizenaarschap inluidde. Bij een sessie voor Wish You Were Here (1975) verscheen hij plotseling in de studio: dikker en kaler dan vroeger en nog steeds niet aanspreekbaar. Rick Wright werd behalve als toetsenman prominenter als zanger in stukken als Remember a day, Echoes en het aan Barrett opgedragen Shine on you crazy diamond. Het contemplatieve pianospel in The great gig in the sky, voor velen het hoogtepunt van Pink Floyds succesalbum The Dark Side Of The Moon, is van Wright.
„Niemand kan Richard Wright vervangen”, schreef Dave Gilmour in 2008 bij het overlijden van de toetsenman. „In de discussie over wat Pink Floyd uniek maakt, wordt vaak vergeten hoe belangrijk Ricks bijdrage was. Zijn soulvolle stem en bezielende speelstijl waren vitale onderdelen van onze muziek.” Nick Mason roemt in zijn autobiografie Inside Out de samenbindende factor die Rick Wright was. „Hij bracht de herkenbare, vloeiende klankkleur die door veel mensen werd herkend als typisch Pink Floyd. Inspiratie is belangrijker dan techniek, was zijn filosofie. Technisch betere toetsenmannen konden zijn spel reproduceren, maar niemand kon bedenken wat Rick bedacht.”
Dictator
In november 1996, bij het verschijnen van zijn soloalbum Broken China, was Rick Wright in Amsterdam en sprak hij terughoudend over zijn rol in Pink Floyd. Officieel had hij de band in 1979 verlaten, na onenigheid over zijn betrokkenheid bij sessies waar Roger Waters zich steeds meer als een dictator begon te gedragen. In 1980-’81 speelde hij als gehuurd sessiemuzikant op de The Wall-tournee en was hij door die constructie het enige oorspronkelijke groepslid dat geld overhield aan de verliesgevende tour. Na het vertrek van Waters werd hij weer nauwer betrokken bij het bandgeluid, met compositorische bijdragen aan The Division Bell. Wright beschouwde Pink Floyd niet langer als zijn levensvervulling, vertelde hij twee jaar later in Amsterdam. Solowerk en zijn persoonlijk leven waren hem minstens zo dierbaar.
In de sfeer van geheimhouding die rond The Endless River wordt gehandhaafd, bood platenmaatschappij Warner de gelegenheid het album één keer te beluisteren. De eerste indruk is dat Dave Gilmour en Nick Mason er op wonderbaarlijke manier in geslaagd zijn de magie van Pink Floyd naar het heden te halen. Sectie 1 voert met Wrights ijle trompetgeluid uit het Farfisa-orgel en de lyrische slidegitaar van Gilmour onmiddellijk terug naar de sfeer van Wish You Were Here. De stemmen aan het begin en het geluid van branding en wind herinneren aan het belang van geluidseffecten in Pink Floyds eerdere muziek.
Sectie 2 haalt het psychedelische experiment uit de jaren zestig terug. De groove is die van een sixtiesjam waarbij beelden van vloeistofdia’s en het Kralingen-festival in gedachten schieten. De experimentele passage in het midden herinnert aan Echoes, het langgerekte stuk dat een hele plaatkant van het album Meddle (1971) in beslag nam. Harde pianoakkoorden en staccatoviolen laten de muziek weer een heel andere richting in slaan. Op sectie 3 biedt een kabbelende Rhodes-piano de aanloop naar de kerkorgelopnamen uit de Albert Hall anno 1969, waarin een naar Bach neigende statigheid wordt overspoeld door synthesizers die direct uit Dark Side Of The Moon afkomstig lijken.
‘Make sure we keep talking’, klinkt een stemfragment voordat zich op sectie 4 een pianomelodietje losmaakt uit zweverige keyboardklanken. Na een frivool huppelmelodietje op akoestische gitaar zingt Gilmour een somber slotstuk met een overduidelijk door Pink Floyds bandverleden geïnspireerde tekst: ‘We bitch and we fight (...) but the beat of our hearts is louder than words.’ Een solo met een verre echo van Comfortably numb besluit het geheel.
The Endless River is ondanks de fragmentarische ontstaansgeschiedenis een volwaardig Pink Floyd-album dat niet zo groots en meeslepend is als Dark Side Of The Moon, maar dat bevlogener uitpakt dan de band in dertig jaar heeft geklonken. Dave Gilmour verklaarde plechtig dat dit het laatste album is. Zonder Rick Wright mag het geen Pink Floyd meer heten.
hoesontwerp The Endless River
Het hoesontwerp van The Endless River is van de 18-jarige Egyptische kunstenaar Ahmed Emad Eldin. Tot The Division Bell liet Pink Floyd de meeste hoezen ontwerpen door designstudio Hipgnosis en fotograaf Storm Thorgerson, maar die overleed in 2013. Eldins werk kwam onder de aandacht van Pink Floyds art director via de website Behance. De jonge kunstenaar bleek een fan van de band. Zijn beeld van een man die een bootje bestuurt over de wolken, een vrij werk, bleek wonderlijk goed te passen bij het thema van The Endless River en Thorgersons werkwijze om ideeën voor een hoes met acteurs in scène te zetten. Ook Eldin werkt op die manier: hij maakte eerst een schets en stelde het uiteindelijke kunstwerk samen door fotomanipulatie.
Pink Floyd: The Endless River
verschijnt 7 november bij Warner
Dit artikel is verschenen in het NRC Handelsblad van donderdag 6 november 2014 op pagina 10 & 11
http://zoeken.nrc.nl/article-locations?locations=%7B%22channel%22%3A%22losse-artikelen%22%2C%22medium%22%3A%22web%22%7D&redirect=true&urn=urn%3Anews-item%3Anrchandelsblad%3A20141106%3ANH_ART0000000000000000001435367
Geen opmerkingen:
Een reactie posten